Tổng hợp các loại nhạc cụ trong dàn nhạc giao hưởng

Có nhiều nhạc cụ trong một dàn nhạc, khi kết hợp lại sẽ tạo ra âm thanh phong phú và đa dạng. Các nhà soạn nhạc đã sử dụng dàn nhạc giao hưởng để sáng tác nhạc suốt hàng trăm năm qua.

Một dàn nhạc lớn thường có hơn 70 nhạc công, biểu diễn ít nhất 15 loại nhạc cụ. Bên cạnh đó, còn có những nhạc cụ hiếm khi xuất hiện. Vậy, những loại nhạc cụ nào có mặt trong dàn nhạc? Hãy cùng Việt Thanh Music Center đi tìm đáp án.

Các nhóm nhạc cụ trong dàn nhạc giao hưởng

Nhạc cụ trong dàn nhạc được chia thành 4 nhóm chính:

– Nhạc cụ đàn dây (Strings)

– Nhạc cụ hơi gỗ (Woodwind)

– Nhạc cụ kèn đồng (Brass)

– Nhạc cụ bộ gõ (Percussion)

Các nhóm này được phân loại dựa trên âm thanh và cách chơi.

– Nhạc cụ đàn dây được chơi bằng cách gảy hoặc kéo dây bằng vĩ.

– Nhạc cụ hơi gỗ phát ra âm thanh khi thổi qua ống dăm kèn (trừ sáo và piccolo).

– Nhạc cụ kèn đồng (ngoại trừ trombone), có ống đồng dài cuộn lại và sử dụng van để thay đổi nốt nhạc.

– Bộ gõ là các nhạc cụ phát ra âm thanh khi gõ hoặc đánh vào.

Dàn nhạc giao hưởng gồm có những loại nhạc cụ nào?

Nhóm đàn dây (String)

Nhóm đàn dây là chiếm phần lớn nhất trong dàn nhạc. Trong các dàn nhạc lớn, có thể có hơn 40 nhạc công cho nhóm String.

Trừ đàn harp, các nhạc cụ đàn dây thường được chơi bằng vĩ (bow). Đôi khi là gảy dây để phát âm thanh, kỹ thuật này gọi là pizzicato.

Những nhạc cụ trong nhóm đàn dây bao gồm:

– Violin (vĩ cầm)

– Viola (vĩ cầm trầm)

– Cello (trung hồ cầm)

– Double bass (đại hồ cầm)

– Harp (đàn hạc)

Bây giờ, hãy cùng khám phá chi tiết hơn về từng loại nhạc cụ này.

Violin

Violin là nhạc cụ có âm thanh cao nhất trong nhóm đàn dây và cũng là loại đàn nhỏ nhất. Violin có 4 dây, được lên dây theo thứ tự từ thấp đến cao: G – D – A – E.

Các nghệ sĩ violin thường chơi các giai điệu chính và nốt cao trong các bản hòa âm. Vì số lượng người chơi violin rất đông nên được chia thành hai nhóm người: violin 1 (nhóm chơi giai điệu chính) và violin 2 (nhóm hỗ trợ và hòa âm).

Viola

Viola trông rất giống violin, chỉ khác là lớn hơn một chút và có dây khác. Dây của viola được lên theo thứ tự C – G – D – A (từ cao xuống thấp), thấp hơn một quãng tám so với dây của cello.

Người chơi viola thường đảm nhận các nốt trung trong hòa âm hoặc các giai điệu alto có âm thấp hơn. Thay vì sử dụng khóa Sol như violin, viola thường dùng khóa Alto, phù hợp hơn với quãng âm của viola và dễ đọc hơn khi chơi.

Cello

Cello viết tắt của violoncello, là nhạc cụ đầu tiên trong nhóm đàn dây được chơi theo tư thế đứng thẳng, thay vì đặt lên vai như violin và viola.

Người chơi cello ngồi trên ghế, kẹp cello giữa hai chân. Dây của đàn cello được lên theo thứ tự C – G – D – A, thấp hơn viola một quãng tám.

Cello thường chơi ở quãng âm trầm cao, gọi là tenor, và chủ yếu sử dụng khóa Fa. Tuy nhiên, cello có quãng âm rất rộng, có thể chơi tới các nốt cao tương đương violin.

Nếu bạn muốn tìm mẫu cello chất lượng, thì đàn cello Eastman là một lựa chọn đáng tuyệt vời.

Double Bass

Double bass, thường được gọi đơn giản là bass, là nhạc cụ lớn nhất và có âm trầm nhất trong nhóm đàn dây. Cũng như cello, double bass được chơi ở tư thế đứng, nhưng người chơi double bass thường đứng hoặc ngồi trên ghế cao.

Harp

Đàn harp là nhạc cụ ít phổ biến hơn trong dàn nhạc, nhưng vẫn thường được yêu cầu. Đàn concert harp có kích thước lớn, với số lượng dây rất nhiều và hệ thống pedal phức tạp, nhưng nhờ vậy bạn có thể tạo ra bất kỳ nốt nhạc nào.

Nhóm nhạc cụ hơi gỗ (Woodwind)

Nhạc cụ hơi gỗ có tên gọi như vậy do được chế tạo chủ yếu từ gỗ. Một số nhạc cụ như kèn clarinet và đôi khi là kèn flute vẫn được làm từ gỗ, nhưng ngày nay, các vật liệu hiện đại như đồng, bạc/niken và thậm chí là nhựa ABS thường được sử dụng hơn.

Người chơi nhạc cụ hơi gỗ thường có khả năng chơi thêm những nhạc cụ khác khi cần, mặc dù không phải lúc nào cũng vậy. Ví dụ, người chơi flute có thể chơi piccolo, nghệ sĩ clarinet có thể chơi thêm kèn bass clarinet, người chơi kèn oboe có thể thành thạo kèn cor anglais, và nghệ sĩ bassoon có thể chơi contrabassoon.

Trong nhóm nhạc cụ hơi gỗ, có các loại sau:

– Flute (sáo flute)

– Piccolo (sáo piccolo)

– Clarinet (kèn clarinet)

– Bass clarinet (kèn bass clarinet)

– Saxophone (kèn saxophone)

– Oboe (kèn oboe)

– Cor anglais (kèn cor anglais)

– Bassoon (kèn bassoon)

– Contrabassoon (kèn contrabassoon)

Sáo Flute và sáo Piccolo

Sáo flute là nhạc cụ chủ yếu chơi giai điệu trong nhóm nhạc cụ hơi gỗ. Kèn có âm thanh nhẹ nhàng, trong trẻo và được chơi bằng cách thổi không khí qua miệng sáo. Sau đó, bạn nhấn các phím để thay đổi cao độ của nốt nhạc.

Sáo piccolo rất giống với sáo flute, nhưng nhỏ hơn nhiều và chơi cao hơn một quãng tám. Piccolo thường được sử dụng cho những đoạn nhạc có âm cao.

Ngoài sáo flute và sáo piccolo, các nhạc cụ còn lại trong nhóm Woodwind là nhạc cụ có dăm kèn (reed). Có thể được chia thành 2 nhóm nhỏ, nhạc cụ có dăm kèn đơn (single reed) và nhạc cụ có dăm kèn đôi (double reed), cả hai đều tạo ra âm thanh từ sự rung động của dăm kèn.

Nhạc cụ có dăm kèn đơn

Nhạc cụ có dăm kèn đơn có một miệng thổi (mouthpiece) mà ở đó gắn một dăm kèn. Khi thổi, không khí sẽ được đẩy qua khoảng trống giữa dăm và ống thổi.

Kèn clarinet là một nhạc cụ phổ biến có dăm kèn đơn. Clarinet được chơi theo chiều thẳng đứng, bạn có thể thay đổi nốt bằng cách nhấn các phím xuống, giống như sáo flute. Kèn clarinet thường được chỉnh âm ở Bb, nhưng cũng có nhiều kèn clarinet ở âm A được sử dụng trong dàn nhạc. Mozart đã viết một bản concerto rất nổi tiếng có sự góp mặt của kèn clarinet.

Kèn bass clarinet đúng như tên gọi, là một kèn clarinet có âm trầm hơn. Kèn này có hình dáng thú vị, khá dài và có phần chuông cong giống như kèn saxophone.

Kèn saxophone là một nhóm nhạc cụ riêng, tất cả loại kèn saxophone đều có cấu trúc tương tự nhau. Trước đây, saxophone không thường được sử dụng trong dàn nhạc vì nhiều người nghĩ rằng saxophone không hòa hợp với các nhạc cụ khác. Tuy nhiên, ngày nay, kèn saxophone đã được đưa vào nhiều tác phẩm âm nhạc hiện đại.

Nhạc cụ có dăm kèn đôi

Nhạc cụ có dăm kèn đôi là những nhạc cụ sử dụng hai dăm kèn được ghép lại ở phần gốc dăm. Khi bạn thổi qua dăm kèn này, âm thanh sẽ được tạo ra.

Kèn Oboe là nhạc cụ có dăm kèn đôi cao nhất trong dàn nhạc. Tên gọi “hautbois” trong tiếng Pháp có nghĩa là “gỗ cao”, đại diện cho âm sắc trong trẻo và vang xa của kèn Oboe. Kèn Oboe thường được dùng để phát âm nốt A khi dàn nhạc chỉnh âm.

Kèn Cor anglais (hay còn gọi là kèn Anh) là một nhạc cụ tương tự kèn Oboe nhưng lớn hơn và có phần đầu phình, tạo ra âm thanh ấm áp hơn.

Phần bass của nhóm nhạc cụ có dăm kèn đôi được đảm nhiệm bởi kèn bassoon và kèn contrabassoon. Cả hai nhạc cụ này có cấu trúc và âm sắc tương tự nhau, nhưng kèn contrabassoon có âm vực thấp hơn một quãng tám so với bassoon.

Nhóm nhạc cụ kèn đồng (Brass)

Các loại nhạc cụ kèn đồng có cấu trúc tương tự nhau. Bao gồm một ống dẫn không khí, và khi bạn thổi không khí vào, âm thanh sẽ được tạo ra.

Bạn có thể nhấn các van để thay đổi các nốt nhạc (ngoại trừ trombone), trombone sử dụng một thanh trượt để điều chỉnh âm sắc.

Tất cả các nhạc cụ kèn đồng đều có một mouthpiece (miệng thổi) mà người chơi sử dụng để tạo ra âm thanh bằng cách rung môi, một kỹ thuật được gọi là buzzing.

Trong nhóm nhạc cụ kèn đồng của dàn nhạc giao hưởng, có các nhạc cụ sau:

– Trumpet (kèn trumpet)

– Trombone (kèn trombone)

– Bass trombone (kèn bass trombone)

– French horn (kèn horn Pháp)

– Tuba (kèn tuba)

Kèn trumpet

Kèn trumpet là một trong những nhạc cụ bằng đồng nổi tiếng nhất và cũng là một trong những nhạc cụ to nhất trong dàn nhạc giao hưởng.

Một nhạc công chơi kèn trumpet có thể tạo ra âm thanh mạnh mẽ, thậm chí to hơn cả toàn bộ phần nhạc cụ đàn dây.

Kèn trumpet được biết đến với âm thanh vang dội, thường được sử dụng để thể hiện các giai điệu chính trong tác phẩm âm nhạc.

Một trong những đoạn nhạc nổi tiếng dành cho kèn trumpet là phần mở đầu của Bản giao hưởng số 5 của Mahler.

Kèn trombone

Kèn trombone hay cụ thể hơn là tenor trombone, là một nhạc cụ bằng đồng có âm sắc thấp hơn, sử dụng thanh trượt để tạo ra các nốt nhạc khác nhau.

Âm thanh của trombone rất mạnh mẽ khi chơi ở âm lượng lớn, nhưng cũng có thể rất êm dịu khi chơi nhẹ nhàng.

Bass trombone là một phiên bản trombone có âm sắc thấp hơn, đảm nhiệm các phần bass trong dàn nhạc bằng đồng.

Kèn French horn

Kèn French horn có cấu tạo từ một ống dẫn khí cuộn chặt, dài khoảng 18 feet, là một trong những nhạc cụ bằng đồng dài nhất.

Kèn French horn có dải âm rất rộng, từ những nốt trầm sâu cho đến những giai điệu cao. Nhạc cụ này rất được ưa chuộng trong nhạc phim, đặc biệt là cho các giai điệu hào hùng.

Nhà soạn nhạc Mahler đã sử dụng kèn horn trong phần mở đầu của Bản giao hưởng số 3.

Kèn tuba

Kèn tuba là nhạc cụ bằng đồng lớn nhất và có âm thanh trầm sâu nhất. loại kèn này đảm nhận vai trò chính trong phần bass của dàn nhạc đồng và thường chơi những đoạn nhạc tương tự như kèn double bass.

Nhóm nhạc cụ bộ gõ (Percussion)

Nhạc cụ gõ là những nhạc cụ mà bạn đánh hoặc gõ vào. Có thể chia thành hai loại: nhạc cụ không có âm cao (unpitched) và nhạc cụ có âm cao (pitched). Điểm khác biệt chính là bạn có thể chơi giai điệu hoặc hợp âm trên nhạc cụ có âm cao, trong khi nhạc cụ không có âm cao chỉ tạo ra âm thanh đơn giản.

Trong nhóm nhạc cụ có âm cao, có những nhạc cụ dạng phím (keyboard). Những nhạc cụ này có dãy các thanh kim loại hoặc gỗ được bố trí giống như một cây đàn piano. Bạn có thể chơi hợp âm và giai điệu trên những nhạc cụ này bằng cách sử dụng tối đa bốn dùi gõ (hai trong mỗi tay).

Trong một dàn nhạc lớn, thường có ít nhất hai nhạc công gõ. Một nhạc công thường ngồi bên trống định âm (timpani), trong khi những nhạc công còn lại thường chia nhau các nhạc cụ gõ cần thiết khác.

Trong gia đình nhạc cụ bộ gõ, các nhạc cụ chính bao gồm:

– Nhạc cụ không có âm cao: Trống snare, Trống bass, Gong, Cymbal.

– Nhạc cụ có âm cao: Triangle, Timpani (trống định âm), Chimes, Xylophone, Marimba, Glockenspiel, Vibraphone.

– Khác: Piano.

Nhạc cụ bộ gõ không có âm cao

Trống snare mang lại âm thanh sắc nét và mạnh mẽ cho phần nhạc của bộ gõ. Âm thanh tương tự như trống snare bạn thường nghe trong nhạc pop hoặc jazz.

Trống bass trong dàn nhạc giao hưởng thường lớn hơn nhiều so với trống bass trong bộ trống. Trống thường được lắp trên một khung kim loại và được đánh bằng một dùi gõ lớn đầu mềm.

Gong là nhạc cụ thường được dùng để thông báo giờ ăn, tam-tam là những chiếc gong lớn được treo, thường được sử dụng trong dàn nhạc.

Cymbal cũng giống như những chiếc cymbal trong bộ trống. Một nhạc công gõ thường sẽ cầm một chiếc cymbal trên mỗi tay và đập lại với nhau để tạo âm thanh.

Nhạc cụ bộ gõ có âm cao

Triangle thường được sử dụng vì âm thanh sắc nét, dễ nghe, mặc dù kích thước của rất nhỏ. Nhiều người cho rằng chơi Triangle rất dễ, nhưng thực tế, nhiều tác phẩm dành cho dàn nhạc có thể rất phức tạp.

Timpani, hay còn gọi là trống kettle hoặc “timps” hay trống định âm, là những chiếc trống lớn được điều chỉnh để phát ra những âm trầm sâu. Hầu hết trống định âm đều có pedal giúp thay đổi âm cao. Timpani có thể rất đa dạng khi được sử dụng đúng cách và thậm chí có thể chơi các giai điệu.

Chimes hay còn gọi là chuông ống, là một dãy các ống kim loại có âm cao, có thể được dùng để chơi giai điệu.

Xylophone là một nhạc cụ gõ phím với các khối gỗ.

Marimba cũng có các khối gỗ như xylophone, nhưng thường có âm trầm hơn và âm thanh ‘khô’ hơn.

Glockenspiel là một nhạc cụ gõ phím với các khối kim loại, tạo ra âm thanh cao.

Vibraphone tương tự như glockenspiel nhưng có động cơ quay đĩa trên các ống cộng hưởng, tạo ra âm thanh đặc trưng.

Nhạc cụ bộ gõ khác

Đàn piano thường khó phân loại trong dàn nhạc, và nhiều người cho rằng loại đàn phím này có một vị trí riêng. Đàn piano thường được coi là một nhạc cụ gõ, do cơ chế sử dụng búa bên trong để gõ vào dây khi các phím được nhấn.

Vị trí các loại nhạc cụ trong dàn nhạc

Dàn nhạc giao hưởng thường được sắp xếp dựa trên vị trí của nhạc trưởng, người đứng ở giữa phía trước. Có nhiều cách bố trí khác nhau cho dàn nhạc, nhưng phía trên là cách bố trí thường thấy nhất.

Các nhạc cụ bộ dây thường được đặt ngay trước mặt nhạc trưởng, trong khi các nhạc cụ kèn gỗ và kèn đồng ở phía sau. Ở phía sau cùng là phần nhạc cụ bộ gõ.

Cụ thể hơn, các nhạc cụ violin 1 và violin 2 chiếm phần lớn bên trái của dàn nhạc dây, trong khi bên phải là các nhạc cụ viola và cello. Sau cello là các nhạc cụ contrabass.

Các nhạc cụ kèn gỗ thường được đặt ở giữa, với sáo flute và kèn oboe ở một hàng, còn kèn clarinet và kèn bassoon ở hàng sau.

Phần nhạc cụ kèn đồng được sắp xếp phía sau các nhạc cụ kèn gỗ. Kèn French horn thường ngồi ở phía xa bên trái, kế bên là kèn trumpet. Tiếp theo là kèn trombone, và ở bên phải nhất là tuba.

Phần nhạc cụ bộ gõ không có bố trí cụ thể vì các nhạc cụ thường được sắp xếp sao cho tiện lợi nhất cho các nhạc công. Tuy nhiên, timpani thường được đặt ở phía bên trái của nhạc trưởng, ngay ở phía sau cùng của dàn nhạc giao hưởng.

Câu hỏi thường gặp

Có mấy nhóm nhạc cụ chính?

Có 5 nhóm nhạc cụ chính bao gồm, nhạc cụ bộ dây, nhạc cụ kèn gỗ, nhạc cụ kèn đồng, nhạc cụ bộ gõ và nhạc cụ phím. Tuy nhiên, nhạc cụ gõ và nhạc cụ phím thường được nhóm lại với nhau vì nhiều nhạc cụ phím sử dụng trong dàn nhạc có chức năng đánh vào dây hoặc chuông bằng dùi.

Một dàn nhạc giao hưởng có bao nhiêu nhạc cụ?

Một dàn nhạc lớn có thể có từ 80 đến 100 nhạc công, trong khi các dàn nhạc nhỏ hơn thường có từ 40 đến 50 nhạc công. Số nhạc công này được chia thành ít nhất 15 loại nhạc cụ từ tất cả các nhóm.

Thứ tự các nhạc cụ trong dàn nhạc là gì?

Thứ tự các nhạc cụ trong bản nhạc của dàn nhạc được nhóm theo gia đình, bắt đầu từ nhạc cụ gỗ, sau đó là nhạc cụ đồng, nhạc cụ gõ (bao gồm cả nhạc cụ phím) và cuối cùng là nhạc cụ dây.

Từ trên xuống, thứ tự các nhạc cụ cụ thể là:

– Flute (và piccolo nếu cần)
– Oboe (và cor anglais nếu cần)
– Clarinet (và bass clarinet)
– Bassoon (và contrabassoon)
– Horn
– Trumpet
– Trombone
– Tuba
– Timpani
– Nhạc cụ gõ
– Các nhạc cụ khác (thường là harp rồi đến piano)
– Violin I + II
– Viola
– Cello
– Contrabass

Kết luận

Hy vọng với bài viết trên, bạn đã nắm được một số kiến thức cơ bản về các loại nhạc cụ trong dàn nhạc giao hưởng. Chúng ta đã khám phá 4 nhóm nhạc cụ chính, những loại nhạc cụ nào nằm trong các nhóm đó, vai trò của từng loại. Ngoài ra, Việt Thanh Music Center còn cung cấp nhiều loại nhạc cụ dàn nhạc khác. Nếu bạn muốn khám phá thêm, hãy ghé thăm www.vietthanh.vn để tìm hiểu thêm về các nhạc cụ khác nhé!